Op de Appel- en Groenmarkt vind je een heleboel historische panden, waarvan meerdere als rijksmonument zijn aangemerkt. Maar niet alle archeologische rijkdommen zijn zichtbaar. Een deel ervan bleek verborgen te liggen onder klinkers en een dun laagje zand.
Het mandaatshuisje
Foto links door Cor van der Braber uit 1970, foto rechts door Johan Evers uit 1996 (via Archief Eemland)
We beginnen bij Het Mandaatshuisje. Dit vind je op de punt van de Groenmarkt, Papenhofstede en Appelmarkt. Al in 1755 heette het Onder de lindeboom en tegenwoordig Onder de Linden. Maar, zo vraag je je misschien af, wat is een mandaatshuisje eigenlijk?
In 1317 werd het gebied rond de Groenmarkt en Appelmarkt toegevoegd aan de pastoorsgoederen van de Sint-Joriskerk. En daarom gold er vanaf dat moment dezelfde immuniteit als in de kerk. Met andere woorden: hier was je als schurk vrij van vervolging. De stedelijke rechtspraak had er niets te vertellen, oftewel ze hadden hier geen mandaat. Je was er trouwens ook vrijgesteld van gemeentelijke belastingen. In 1520 werd het verwoest door een grote brand. Het mandaatshuisje was een van de gebouwen die daarna is herbouwd. Later werd het een café, wat het nu nog steeds is.
Waaggebouw
Foto uit 1974 door H. van Mourik (archief Eemland)
Het pand waar vandaag de dag restaurant Dikke Dirck zit, was vroeger het waaggebouw. Het is waarschijnlijk in 1867 gebouwd, nadat het oude waaggebouw (ook al) door een brand was verwoest. Het heeft in de loop der jaren verschillende overheidsfuncties gehad. In 1891 werd een deel zelfs verbouwd tot gevangenis. Maar oorspronkelijk werden hier tegen betaling en met overheidsgarantie goederen gewogen. In Museum Flehite kun je een tekening bekijken van dit waaggebouw.
De St. Joriskerk
De St. Joriskerk is dé eyecatcher van pleinen De Hof, Appelmarkt en Groenmarkt. In de 12de eeuw werd hier een bisschoppelijk hof gesticht. Bij dit hof hoorde een kapel, die waarschijnlijk gewijd was aan 'heilige Joris'. In 1248 werd de kapel vervangen door een Romaanse zaalkerk, die later weer is verbouwd tot gotische kruiskerk. Van het begin van de 15de eeuw tot 1534 werd de kerk uitgebreid tot een driebeukige hallenkerk, waarbij de toren uit 1190 werd ingesloten. De ooit overschilderde middeleeuwse schilderingen zijn veertig jaar geleden gerestaureerd. En ook in 2010-2011 werd de Sint-Joriskerk gerestaureerd. Deze keer omdat de historische eiken kapconstructies werden aangetast door de bonte knaagkever.
Verborgen geschiedenis
Toen in 1997 de bomen op de Groenmarkt werden vervangen werd er ook een archeologisch onderzoek gedaan. Want, zoals er al bekend was, bevond zich hier ooit het Sint Joriskerkhof. En inderdaad, nog geen 20 cm onder de bestrating werden graven aangetroffen. En toen er nog later ondergrondse afvalcontainers geplaatst werden, deed men opnieuw een archeologisch onderzoek. Waarbij onder meer 13e -eeuwse vondsten werden gedaan als een bierpul, wijnbeker en lanspunt. Vanwege de rijke geschiedenis op deze pleinen, die dus zowel zichtbaar als onzichtbaar is, werd er in april 2011 een monument geplaatst ter herinnering aan al die verborgen geschiedenis.
Gilde Amersfoort
Wil je nog veel meer weten over de geschiedenis van Amersfoort? Op Groenmarkt 19 vind je Gilde Amersfoort. De meer dan 60 stadsgidsen van dit gilde weten ontzettend veel over onze Amersfoortse geschiedenis. Ze nemen je mee terug in de tijd tijdens stadswandelingen, torenbeklimming, fietstochten en arrangementen in samenwerking met de lokale horeca.
De Appelmarkt en Groenmarkt staan bekend om hun bourgondische inborst. Wil je weten waar je het lekkerste bier proeft, livemuziek kunt beluisteren, je koele moves showt, heerlijk kunt smullen of mee doet aan een pubquiz? Je ontdekt het hier.
Bron: Archief Eemland